راهنمایی کامل صنایع دستی استان کردستان

استان کردستان یکی از بهترین استان‌های گردشگری و صنایع دستی در ایران است. این استان دارای جمعیتی بسیار هنرمند است که تولیدات هنری جذابی را به وجود می‌آورند.

صنایع دستی و سوغات هنری زیبای کردستان

هرگاه به هر منطقه‌ای از ایران سفر کنیم، یکی از مهمترین نکاتی که برایمان اهمیت دارد، آشنایی با صنایع دستی مختلف و منحصر به فرد آن منطقه است. زیرا صنایع دستی جزئی از ارزش‌های فرهنگی هر منطقه به حساب می‌آیند و به عنوان یک میراث فرهنگی برای آن منطقه شمارش می‌شوند. استان کردستان، یکی از استان‌های غربی ایران است که در روستاها و شهرهای آن صنایع دستی فعالیت زیادی دارند.

البته، نمی‌توان این را نادیده گرفت که فرهنگ بومی و سبک زندگی مردم این منطقه تأثیری در رونق صنایع دستی ندارد. زیرا در تولید این صنایع از عناصر دامی و طبیعی مانند پشم گوسفندان و چوب درختان به میزان زیادی استفاده می‌شود. مردم کردستان با تولید صنایع دستی، نه تنها لوازم مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند، بلکه از این طریق درآمدزایی می‌کنند. برای بیشتر آشنایی با صنایع دستی منطقه کردستان، در این مقاله از فرهنگ و هنر نمناک همراه ما باشید.

گلیم سنه

یکی از مشهورترین و شناخته شده‌ترین صنایع دستی کردستان، گلیم سنه است که بیشتر در شهر سنندج بافته می‌شود. الگوها و طرح‌های این گلیم‌ها از فرش‌های هراتی الهام گرفته شده است و از طرح‌های بوته‌ای فراتر می‌رود. بیشتر طرح‌های گلیم‌های این منطقه دارای زوایایی است و می‌توان گفت به نوعی طرح‌های سرسختی دارند که الهامشان از سبک زندگی در مناطق کوهستانی و دشوار این منطقه است. واژه “سنه” اسم قدیمی و کردی برای سنندج است.

هنر نازک‌کاری چوب

یکی از مهم‌ترین صنایع دستی سنندج، هنر نازک‌کاری چوب است. این هنر دست سازه‌های ظریف و زیبایی را تولید می‌کند. این هنر دارای تاریخچه‌ای به مدت دو قرن در سنندج است و استاد نعمت‌الله نعمتیان بنیانگذار آن است. در این هنر، چوب درختانی مانند سنجد و گردو به دلیل داشتن گره‌های ریز طبیعی و زیبایی فراوان، استفاده می‌شود.

بیشتر صنعتگران در این حوزه به واسطه این هنر، شطرنج و تخته نرد تولید می‌کنند. به دلیل کمیابی و گرانی مواد اولیه، سایر قطعات را تولید نمی‌کنند. با این حال، در میان محصولات نازک‌کاری، می‌توانید شاهد ساخت ابزارهایی مانند جعبه جواهر، عصا، رویه میز و غیره توسط هنرمندان باشید.

موج بافی

موج بافی به نوعی پارچه اطلاق می‌شود که به صورت دست بافت ساخته می‌شود و از پشم گوسفند تهیه می‌شود. قدیماً موج بافی بخش عمده‌ای از جهیزیه دختران کرد را تشکیل می‌داد، اما به دلیل عدم حمایت از بافندگان، تولید آن تنها به تعداد کمی استاد محدود شده است. موج بافی در فرهنگ مردم کردستان به عنوان سجاده، پشتی، رختخواب پیچ و روی کرسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

لباس کردی

با اطمینان می‌توان گفت که لباس کردی یکی از زیباترین پوشاک ایرانی است و در صدر لیست زیبایی قرار دارد. دامن‌های پرچین و بلند و رنگارنگی که زنان کردی می‌پوشند، هر بیننده‌ای را به خود جذب زیبایی خود می‌کند. به همین دلیل، در جشنواره‌های مختلف محلی در سراسر جهان، به عنوان زیباترین لباس برتر انتخاب می‌شود. اگرچه در نگاه اول لباس‌های کردی به یکدیگر شباهت دارند، اما در واقع هر منطقه‌ای لباس محلی خاص خود را دارد و از روی نوع پوشش می‌توان به راحتی حدس زد که شخص از کدام منطقه تعلق دارد.

نمد بافی

نمد بافی یکی از صنایع دستی محبوب در منطقه است و در میان مردم کردستان تاریخچه‌ای طولانی دارد. این هنر با دامداری مردم این منطقه نیز رابطه نزدیکی دارد. نمد به دلیل استحکام خاصی که دارد، به عنوان یک وسیله بسیار مناسب در زندگی کوهستانی مردم استفاده می‌شود و به عنوان یک نوع عایق در برابر گرما، سرما و رطوبت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قالی بافی

هنر قالی بافی نیز یکی از صنایع دستی مهم در استان کردستان محسوب می‌شود و سنندج به عنوان یکی از مراکز تولید قالی شناخته می‌شود. این هنر در سطح جهانی شهرت دارد و اعتبار آن در بازارهای جهانی به ثبات رسیده است. در این حوزه، هنرمندان بسیاری درگیر فعالیت هستند.

جولایی

جولایی یک کارگاه سنتی نساجی است که در مناطق کردستان و آذربایجان غربی رایج است. در زبان کردی، “جولا” به معنای جنب و جوش و تحرک است، و نام این کارگاه از نمایش جنب و جوشی که بافندگان در هنگام بافت از خود نشان می‌دهند، الهام گرفته شده است. در این کارگاه، لباس کردی مردانه بافت می‌شود. استفاده از پشم گوسفند و بز در این هنر بسیار رایج است.

منبت‌کاری

منبت‌کاری چوب از گذشته در کردستان رواج داشته است، و درهای چوبی کردستان و برخی از روستاها که از دوران صفوی به جا مانده‌اند، دارای کارهای ظریف و دقیقی به شکل کتیبه و هول چشم نوازی هستند. امروزه، مهرازان منبت‌کار و ماهر در کارگاه‌های سنندج به این هنر مشغول هستند و همچنان ابتکار و ابداع خود را حفظ کرده‌اند. آنها با مهارت فراوانی در کار خود عمل می‌کنند.

کلاش

اگر به پوشش محلی کردها توجه کرده باشید، حتماً کفش یا پاپوش‌های گیوه‌ای آنها را مشاهده کرده‌اید. این گیوه‌ها در مناطق کردستان به نام “کلاش” شناخته می‌شوند. کلاش با یک زیره از جنس پارچه فشرده و یک رویه پنبه ساخته می‌شود، به همین دلیل بسیار انعطاف‌پذیر و سبک است. جالب است بدانید که تاریخ تولید این گیوه‌ها به 1500 سال قبل بازمی‌گردد و اصل تولید آنها به منطقه اورامانات متعلق است. امروزه این گیوه‌ها در بیشتر مناطق کرمانشاه، کردستان و بانه تولید می‌شوند.

کاشی کاری

در کردستان، صنعت کاشی کاری از رونق بیشتری برخوردار است و این صنعت از قرن 13 هجری قمری به بعد پیشرفت چشمگیری داشته است. در این دوره، هنرمندان زیادی در زمینه کاشی کاری فعالیت می‌کردند. خانه‌های قدیمی سنندج، مسجد “دارالاحسان” و مسجد “دارالامان” از جمله مکان‌هایی هستند که کاشی کاری‌های معرق و با تنوع بالا در آنها انجام شده است و بسیار جذابیت دارند. در زمان “امان‌الله خان اول اردلان”، این هنر به اوج خود رسید و می‌توان گفت که در این دوره به تکاملی چشمگیر دست یافت.

قواره بری

یکی از صنایع دستی قدیمی در سنندج، قواره بری نام دارد. این هنر، به تزیین و طراحی پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی در بناهای قدیمی سنندج مربوط می‌شود. این پنجره‌ها با جریان رنگ و نور در لابلای گره‌ها و الگوهای چوبی، فضایی خیالی و رویایی را در اتاقک‌های این ساختمان‌ها ایجاد می‌کنند.

گلیم بیجار

از معروف‌ترین گلیم‌های این منطقه، گلیم بیجار است. این گلیم ویژگی‌های مشابه و مشترکی با گلیم سنه دارد و در بافت آن از رنگ‌های تند استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های برجسته این گلیم، استفاده از طرح‌های حیوانات روی آن است. این انتخاب به دلیل اهمیت دامداری در این منطقه و ارتباط مردم با حیوانات و طبیعت صورت می‌گیرد.

جاجیم بافی

جاجیم یکی از صنایع دستی مشهور در استان کردستان است. این نوع پارچه، کلفت و درورو است و با استفاده از پشم گوسفند بافته می‌شود. در بافت این جاجیم‌های زیبا، اغلب از طرح‌های طبیعتی و هندسی الهام گرفته می‌شود و معمولاً در 6 تا 7 رنگ تولید می‌شوند.

شال بافی

شال بافی یکی از قدیمی‌ترین هنرهای دستی در ایران است که بیشتر توسط مردم کردستان بافته می‌شود. این شال‌ها از نوعی پشم بز به نام مرخوز تولید می‌شوند و به عنوان پوششی مخصوص مردان استفاده می‌شوند. جالب است بدانید که این شال‌ها می‌توانند در فصل‌های سرد سال و هم در فصل‌های گرم استفاده شوند. این هنر بیشتر در شهر آرمرده بانه رایج است و تا به امروز، به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر شناخته می‌شود.

هه‌وری (گلوَنی) یا روسری کردی

در زبان لری یا زبان فارسی، گلبندی هه‌وری (گلوَنی) به نوعی روسری اشاره دارد که برای زنان لر، کرد و لک طراحی شده است. ریشه این روسری به نوعی پارچه ابریشمی هندی تعلق دارد. این روسری‌ها از جنس ابریشم ساخته می‌شوند و روی آن‌ها انواع طرح‌های بته جقه، اسلیمی و غیره چاپ می‌شود. زمینه این روسری‌ها تیره است و طرح‌های رنگی روی زمینه تیره آن‌ها نقش بسته می‌شوند. نمونه‌های زیبای این روسری‌ها را به راحتی در بازار سنندج می‌توان یافت.

ساخت ابزار و آلات موسیقی

با وجود درختان جنگلی باکیفیت در کردستان، صنایع دستی چوبی به سرعت در حال پیشرفت است. همچنین، حضور استعدادهای فراوان در زمینه آموزش و یادگیری موسیقی در این منطقه، باعث شده است که استان کردستان به یکی از مناطق تولید و عرضه آلات موسیقی سنتی تبدیل شود. آلاتی مانند دیوان، ویولون، سنتور، تار و دف از جمله این آلات موسیقی هستند که در این منطقه تولید می‌شوند و به بازار عرضه می‌شوند.