تاریخچه جشن اسفندگان (سپندارمذگان) و روز بزرگداشت زن و زمین چگونه هست؟

جشن اسفندگان (سپندارمذگان) که در روز پنجم اسفند ماه هر سال برگزار می‌شود، یکی از کهن‌ترین و اصیل‌ترین جشن‌های ایرانی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی ایران باستان دارد. این جشن که به روز زن و زمین نیز مشهور است، بازتاب‌دهنده احترام و ارزش والایی است که ایرانیان از دیرباز برای مقام زن و همچنین حفظ و پاسداشت زمین به عنوان مهد حیات قائل بوده‌اند.

ریشه تاریخی:

جشن اسفندگان از دوران باستان در تقویم ایرانی‌ها جای داشته و در اوستا نیز از آن به عنوان “سْپِنـْـتـَه آرَمَئیتی” نام برده شده است. این نام از دو بخش “سپِنتَه” به معنی پاک و مقدس و “آرَمَئیتی” به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده است که در مجموع مفهوم “فروتنی پاک و مقدس” را القا می‌کند.

اهمیت و جایگاه:

بزرگداشت زن: در این روز زنان از جایگاه و منزلت والایی برخوردار بودند و مورد احترام و تکریم قرار می‌گرفتند. هدیه دادن به زنان و دختران از جمله رسوم این روز بود. این امر نشان‌دهنده اهمیت و ارزش والایی بود که در فرهنگ ایرانی برای زن قائل بودند و جایگاه او را به عنوان مادر، همسر و عضوی ارزشمند از جامعه ارج می‌نهادند.
بزرگداشت زمین: زمین به عنوان نماد باروری و زایش مورد ستایش قرار می‌گرفت. مردم با کاشتن بذر و درخت و گل به پاسداشت زمین اقدام می‌کردند. این امر نشان‌دهنده پیوند عمیق ایرانیان با طبیعت و درک آن‌ها از اهمیت حفظ و نگهداری از زمین به عنوان منبع حیات بود.
ترویج صلح و دوستی: اسفندگان فرصتی برای صلح و آشتی میان افراد بود و کدورت‌ها و کینه‌ها را کنار می‌گذاشتند. این امر نشان‌دهنده صلح‌جو بودن ایرانیان و تمایل آن‌ها به زندگی مسالمت‌آمیز بود.

آداب و رسوم:

هدیه دادن به زنان: هدیه دادن به همسر، مادر، خواهر و دختران از جمله رسوم رایج این روز بود. این هدایا می‌توانستند شامل زیورآلات، لباس، عطر، گل و یا هر چیز دیگری باشند که مورد علاقه زنان باشد.
سفره انداختن: سفره‌ای از سبزی، میوه، آجیل و شیرینی پهن می‌کردند و به دعا و نیایش می‌پرداختند. این سفره نمادی از برکت و نعمت بود و مردم از خداوند برای سلامتی، شادکامی و فراوانی محصول در سال آینده طلب یاری می‌کردند.
غذاهای مخصوص: آش رشته، آش اسفندی، خورشت اسفناج و باقالی از جمله غذاهای پخته شده در این روز بود. هر کدام از این غذاها نماد و فلسفه‌ای خاص داشتند. به عنوان مثال، آش رشته نمادی از برکت و طول عمر بود و خورشت اسفناج به دلیل رنگ سبز آن نمادی از بهار و سرسبزی به شمار می‌رفت.
فال گرفتن: دختران با نیت و آرزو، اسفند دود می‌کردند و از روی خطوط ایجاد شده فال می‌گرفتند. این فال‌ها بیشتر جنبه سرگرمی و تفریح داشتند و مردم اعتقاد زیادی به آن‌ها نداشتند.
کاشتن درخت: کاشتن درخت به عنوان نمادی از زندگی و باروری از جمله اعمال نیک در این روز بود. مردم با کاشتن درخت در حیاط خانه یا باغ خود، به حفظ و نگهداری از محیط زیست و توسعه فضای سبز کمک می‌کردند.

جایگاه در دنیای امروز:

متاسفانه در گذر زمان، این جشن مانند بسیاری از جشن‌های دیگر ایرانی کمرنگ شده است. با این حال، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای احیای این جشن و ترویج فرهنگ و سنت‌های نیاکانمان در حال انجام است.

امروزه 5 اسفند به عنوان روز زن و زمین در ایران شناخته می‌شود و فرصتی برای تجلیل از مقام زن و مادر و همچنین پاسداشت زمین و محیط زیست است. در این روز، می‌توان با برگزاری مراسمی ساده، به زنانی که در زندگی ما نقش دارند هدیه داده و از آن‌ها قدردانی کنیم. همچنین می‌توان با کاشتن درخت یا گل در خانه یا محل زندگی خود، به حفظ و نگهداری از زمین و محیط زیست کمک کنیم.