تقویت سلامت ذهن سالمندان و روش های موثر درمانی

با افزایش سن، مغز انسان به صورت طبیعی دچار تغییرات ساختاری و عملکردی می شود که می تواند تأثیراتی بر حافظه و توانایی های شناختی سالمندان داشته باشد. کاهش تدریجی قدرت یادگیری و به خاطرسپاری در این دوران امری معمول است، اما این به معنای توقف رشد یا ناتوانی نیست. امروزه، پژوهش های علمی متعدد تأکید می کنند که بهره گیری از راهکارهای صحیح و علمی قادر است روند افت حافظه را کند یا متوقف کند.

بی توجهی به تغییرات ذهنی در این سنین ممکن است سالمندان را در معرض چالش های جدی قرار دهد و به همین علت، لزوم مراقبت تخصصی و بهره گیری از خدمات پرستاری برای بسیاری از این عزیزان ضروری به نظر می رسد. با این حال، آموزش تکنیک های تقویت سلامت ذهن سالمندان و روش های موثر درمانی نیز می تواند بسیار راهگشا باشد.

سلامت ذهن سالمندان و تاثیر آن در زندگی سالمندان

بسیاری از روان شناسان معتقدند که بهبود وضعیت ذهنی سالمندان عاملی مهم برای افزایش سطح انرژی، تقویت قدرت تصمیم گیری و حتی کاهش مرگ و میرهای زودرس ناشی از بیماری های روان است. وقتی فرد سالمندی از سلامت روان سالمندان برخوردار باشد، مشکلات عاطفی کمتری را تجربه می کند و حتی پروسه درمان بیماری های جسمانی اش نیز با موفقیت بیشتری پیش می رود.

بسیاری از بیماران سالمند که به صورت فعال در فعالیت های اجتماعی، ذهنی و بدنی مشارکت دارند، شاهد کاهش علائم افسردگی و اضطراب هستند و این موضوع باعث ارتقای کیفیت زندگی و کاستن از حس تنهایی می شود. بنابراین، سلامت ذهن سالمندان نقشی بی بدیل در حفظ شور و اشتیاق به زندگی و ایجاد چشم اندازی مثبت نسبت به آینده دارد.

راهکارهایی برای تقویت سلامت ذهن سالمندان!

اگر در میان اعضای خانواده فرد سالخورده ای حضور دارد، باید به ایجاد بستر مناسب برای تقویت حافظه و جلوگیری از فراموشی توجه داشته باشید. در این بخش به راهکارهایی برای تقویت سلامت ذهن سالمندان اشاره می کنیم تا بتوانید بهترین حمایت را برای عزیزان سالمند خود در نظر بگیرید.

برای خواندن مطالب مرتبط بیشتر اینجا کلیک کنید 

تغذیه سالم

رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی در ارتقای سلامت مغز، بهبود قدرت حافظه و پیشگیری از اضطراب در سالمندان موثر است. از میان ترکیبات مفید، آنتی اکسیدان هایی که در میوه ها و سبزیجاتی مانند انواع توت، اسفناج و کلم بروکلی موجود هستند، با مقابله با رادیکال های آزاد، سلول های عصبی را از آسیب های احتمالی محافظت می کنند.

اسیدهای چرب امگا-۳ که به وفور در ماهی های چرب نظیر سالمون، گردو و تخم چیا یافت می شوند، با تاثیر مثبت بر فرآیندهای عصبی، سبب ارتقای عملکرد ذهنی سالمند می شود. همچنین، حضور ویتامین هایی مانند E و D و مواد معدنی ضروری که در غذاهایی چون تخم مرغ، آووکادو و انواع مغزها یافت می شوند، موجب پشتیبانی همه جانبه از سیستم عصبی و تقویت عملکرد مغز می شود.

ورزش

هنگامی که ورزش به صورت مستمر و هدفمند انجام می شود، نقش مستقیم و غیرقابل انکاری در افزایش جریان خونرسانی به مغز ایفا کرده و موجب انتقال مؤثرتر اکسیژن و مواد مغذی حیاتی به سلول های عصبی می گردد. همچنین، فعالیت ورزشی به کاهش هورمون های استرس زا منجر می شود و فضای روانی سالم تری برای حفظ و تمرکز بر اطلاعات فراهم می کند.

ترشح بیشتر اندورفین ها و سایر ترکیبات شیمیایی حاصل از ورزش، اثر قابل توجهی بر حس نشاط، آرامش ذهنی و کاهش علائم افسردگی و اضطراب در سالمندان دارد. از سوی دیگر، تمرینات جسمانی مانند فعالیت های هوازی و تمرینات استقامتی، سبب تحکیم پیوندهای عصبی و شکل گیری ارتباطات جدید میان سلول های مغز می شوند؛ این موضوع از شدت پیشروی بیماری هایی مانند دمانس و آلزایمر می کاهد و به دارا بودن حافظه فعال تر و ذهن تیزتر در سال های سالمندی منجر می شود.

خواب کافی

کیفیت خواب تاثیر مثبتی بر فرآیندهای تقویت حافظه و سلامت ذهن سالمندان دارد. برای دستیابی به خوابی باکیفیت، توصیه می شود نظم مشخصی برای رفتن به رختخواب و بیدار شدن انتخاب شود تا بدن به یک ریتم طبیعی پایبند گردد؛ این انضباط به تنظیم ساعت بیولوژیکی کمک می کند و تأثیر مثبتی بر خواب عمیق و احیا کننده دارد.

علاوه بر این، فراهم آوردن فضایی آرام و دور از نور یا نویزهای حواس پرت کن، زمینه را برای استراحت کامل مغز مهیا می سازد. از دیگر عوامل مهم، کاهش مصرف موادی مانند کافئین و الکل در ساعات منتهی به خواب است؛ این دسته از محرک ها چرخه ی خواب سالمندان را مختل می کنند و باعث کاهش کیفیت بازسازی حافظه در طول شب می شوند.

فعالیت های ذهنی

سرگرمی های فکری نظیر حل پازل، شطرنج یا سودوکو با ایجاد چالش های جدید برای ذهن، مسیرهای عصبی را فعال نگه می دارد و سلامت روان سالمندان را در پی دارد. از سوی دیگر، یادگیری یک زبان جدید به عنوان تمرینی قدرتمند برای مغز سالمندان تلقی می شود؛ چرا که با درگیر کردن بخش های مختلف ذهنی در فرایند یادگیری، از افت عملکرد شناختی جلوگیری می کند. همچنین استمرار در فعالیت هایی مانند کتاب خوانی، مطالعه منظم مقالات یا نوشتن، سبب می شود مغز به صورت روزانه به کار گرفته شود و توانایی به خاطر سپردن و پردازش اطلاعات به گونه ای طبیعی تقویت گردد.

فعالیت های اجتماعی

داشتن حضور فعال در جمع ها و مشارکت در رویدادهای اجتماعی برای سالمندان فرصتی ارزشمند جهت ارتباط و تعامل مستمر با دیگران است. شرکت در برنامه های متنوع فرهنگی، هنری یا ورزشی فعالیت جسمی و حرکتی را در سالمندان تقویت می کند و سهم چشمگیری در افزایش نشاط، انگیزه و ارتقای وضعیت روانی آنان دارد.

این نوع تعاملات، حس تعلق اجتماعی را پررنگ تر ساخته و موجب می شود سالمند احساس مفید بودن و پذیرش بیشتری در جامعه داشته باشد، عاملی که تأثیر عمیقی بر سلامت ذهن سالمندان و بهبود کیفیت زندگی خواهد گذاشت. معاشرت منظم و شرکت در فعالیت های اجتماعی گروهی زمینه ساز تبادل تجربیات، تقویت ارتباطات انسانی و کاهش حس تنهایی و انزوا در سنین بالاتر می شود و به ارتقاء کلی رفاه و شادابی ذهنی سالمندان می انجامد.

افزایش اعتماد به نفس

هرچه فرد سالمند حس کند همچنان مستقل، توانمند و مورد احترام است، انگیزه بیشتری پیدا می کند تا با چالش های جسمی و ذهنی مقابله کند. تشویق به خودمراقبتی، پذیرش توانایی ها و نقاط قوت، تجربه موفقیت های کوچک در فعالیت های روزمره و دریافت بازخورد مثبت از خانواده و اجتماع، همه و همه به افزایش عزت نفس و سلامت ذهن سالمندان کمک می کنند.

عواملی که باعث از بین رفتن سلامت روان سالمندان می شوند

در دوران سالمندی، آنچه ذهن و روان افراد را با فرسایش و ضعف مواجه می کند، تنها ناشی از روند طبیعی پیری نیست؛ بلکه مجموعه ای از عوامل محیطی و فردی در کنار شرایط اجتماعی و جسمانی به تدریج  روان سالمندان را تهدید می کنند. در ادامه، به چند مورد از عواملی که باعث از بین رفتن سلامت روان سالمندان می شوند، اشاره می کنیم:

1. کاهش قابلیت های جسمی و حرکتی  

با افزایش سن، سالمندان به طور طبیعی با محدودیت های حرکتی، ضعف جسمی و دردهای مزمن روبه رو می شوند که این مسائل، زمینه ساز احساس ناامیدی یا بی ارزشی در آنها می گردد.

2. تجربه سوگ و از دست دادن عزیزان

سالمندان با فقدان های متعددی چون مرگ همسر، دوستان یا نزدیکان روبه رو می شوند. این اتفاقات می تواند تنهایی، افسردگی و احساس بی پناهی عمیق را در آنان تشدید کند.

3. کاهش وضعیت اجتماعی و اقتصادی

با بازنشستگی یا کاهش مشارکت اجتماعی، ممکن است افراد مسن احساس بی ارزشی یا بی هویتی کنند.

4. ابتلا به بیماری های مزمن و جدی جسمی

بیماری هایی مانند مشکلات قلبی و عروقی، دیابت یا نارسایی کلیوی علاوه بر اینکه سبب ضعف و کاهش کیفیت زندگی می شوند، تهدیدی جدی برای سلامت روان سالمندان به شمار می آیند.

5. انزوای اجتماعی و کاهش ارتباطات انسانی  

یکی از زمینه های جدی آسیب روانی در سالمندان، دور افتادن از خانواده یا اجتماع و کاهش ارتباطات معنادار است. منزوی شدن می تواند افسردگی، اضطراب یا بی انگیزگی را شدت بخشد و باید به طور جدی مراقبت روانی در این زمینه ها انجام شود.

ده نکته مهم در رابطه با حفظ و ارتقای سلامت ذهن سالمندان

حفظ سلامت ذهن سالمندان لازمه یک زندگی سرشار از امید و نشاط است و همچنین، عامل اصلی تضمین پایداری عملکرد جسمانی و اجتماعی آنها به حساب می آید. رعایت چند نکته کاربردی و مهم، می تواند تمامی جنبه های زندگی روانی سالمندان را متحول کند و کیفیت این دوران حساس را به مرحله ای نوین وارد کند.

1. دوری از استرس های محیطی و شناخت روش های کنترل اضطراب در سالمندان، از طریق تکنیک های آرام سازی یا مشاوره
2. بررسی دوره ای وضعیت سلامت جسمی و روانی با پزشک متخصص برای جلوگیری از بروز بیماری ها و مشکلات ذهنی
3. پرهیز از مصرف دخانیات، الکل و داروهای غیر ضروری و پیشگیری از بروز تاثیرات مخرب آنها روی مغز و روان
4. صرف زمان در طبیعت یا فضاهای باز
5. داشتن هدف و فعالیت روزمره معنادار
6. تمرکز بر تمرین های ذهن آگاهی (Mindfulness) و مدیتیشن
7. تنوع بخشی به فعالیت های روزانه و چالش های جدید
8. حفظ و گسترش حس شوخ طبعی و خنده درمانی
9. مشارکت در فعالیت های داوطلبانه و اجتماعی
10. خوداظهاری و بیان آزاد احساسات

منبع : وب سایت تا صد سالگی