ریسک ورود غیرقانونی مهاجران افغان از پاکستان به ایران

یک دیپلمات سابق ایران در افغانستان به خبرآنلاین اظهار داشت که برای مدیریت مهاجران اخراج شده افغان از پاکستان، باید اردوگاه‌هایی در مرزها ایجاد شود تا ایران بتواند این مسئله را کنترل کند. در غیر اینصورت، تعداد مهاجران غیرقانونی افغان در ایران به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

پاکستان همواره میزبان مهاجران افغان بوده است

از زمان حمله شوروی به افغانستان، بر اساس گزارش‌هایی حدود چهار میلیون مهاجر افغان در پاکستان زندگی می‌کنند، بیشتر آنها در استان خیبر پشتونخوا.

دولت پاکستان قبلاً اعلام کرده بود که از تاریخ ۱۰ آبان امسال تقریباً یک میلیون و هفتصد هزار مهاجر غیرقانونی افغان را از مرزهای خود اخراج خواهد کرد. اگرچه مقامات اسلام‌آباد مهاجران افغان را مسئول حملات انتحاری و برهم زدن امنیت پاکستان دانسته‌اند، اما اعلام کرده‌اند که طرح اخراج مهاجران غیرقانونی تنها افغان‌ها را هدف قرار نخواهد داد.

ملا محمد یعقوب، وزیر دفاع طالبان، بیان کرده است که پاکستان باید عواقب اخراج مهاجران افغان را پذیرفته و بپذیرد. با این حال، مقامات پاکستان تحریک طالبان پاکستان را عامل اصلی تیرگی و مخدوش شدن رابطه بین دو کشور می‌دانند، اما مقامات طالبان افغانستان حضور طالبان پاکستان در افغانستان را انکار می‌کنند.

دلیل اصلی اخراج مهاجران افغان چیست؟

آیا این اخراج مهاجران روابط پاکستان و افغانستان را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ آیا امکان افزایش جمعیت مهاجران غیرقانونی افغان به ایران وجود دارد؟ در این باره با محسن روحی صفت، دیپلمات سابق ایران در افغانستان، مصاحبه صورت گرفت.

با توجه به دلایل امنیتی و تهدیدات طالبان پاکستان، دولت پاکستان تصمیم گرفته است مهاجران غیرقانونی افغان را از کشور اخراج کند. این تصمیم به خاطر افزایش خطرات امنیتی و حملات تروریستی از سوی طالبان پاکستان به ارتش و جمعیت مدنی در استان پختونخوا اتخاذ شده است. طالبان پاکستان اکثراً از قوم پشتون هستند و منطقه پختونخوا که مرز مشترک با افغانستان دارد، مستقر هستند. تمایز بین طالبان و غیر طالبان در این منطقه بسیار مشکل است و دولت پاکستان با اخراج مهاجران افغان از این منطقه، سعی در کنترل این وضعیت دارد.

باید توجه داشت که دولت پاکستان خود مسئول افزایش تحریک طالبان پاکستان است. زمانی که نیروهای پاکستانی از طالبان افغانستان حمایت کردند تا با حکومت اشرف غنی مقابله کنند، این اقدام باعث ایجاد انگیزه و همت بیشتری در طالبان پاکستان شد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که اگر طالبان افغانستان می‌توانند به قدرت برسند، چرا آن‌ها نتوانند در پاکستان نیز قدرت را به دست آورند؟ بنابراین، ریشه اصلی این تهدیدات و خطرها از اشتباهات نظامیان پاکستان نشأت گرفت. دولت پاکستان در بسیاری از موارد مخالفت کرد و نقشی در این امر نداشت، اما نیروهای نظامی با حمایت از طالبان افغانستان شرایط را برای شورش و قیام طالبان پاکستان فراهم کردند.

این وضعیت خواهانه خواهد بود. نیروهای نظامی پاکستان در این مورد بسیار بی‌تفکر نبودند. البته باید توجه کرد که این ویژگی عمومی است که نیروهای نظامی در سراسر جهان اغلب دوراندیش نیستند و به دستاوردهای سریع و آسان تمایل دارند. در آن زمان، همه به خطر حمایت از طالبان افغان هشدار دادند و می‌گفتند که این اقدام باعث آسیب رساندن به خود پاکستان می‌شود. اما در هر صورت، نیروهای نظامی به دنبال یک دستاورد بودند که به مردم خود ارائه دهند، به ویژه در روبروی شکست‌هایی که در برابر هند می‌بینند و مجبور بودند یک موفقیت برای خود به ارمغان بیاورند. این عدم دوراندیشی منجر به وضعیتی شده است که در حال حاضر مشاهده می‌شود.

تفکیک پشتون‌های دو طرف مرز افغانستان و پاکستان کار دشواری است. دولت افغانستان این مرز را رسماً تأیید نمی‌کند و تفکیک افراد این منطقه را نادیده می‌گیرد. طالبان افغانستان نیز نگران فشارهایی هستند که از سوی پاکستان بر آن‌ها وارد می‌شود و همچنین به همکاری جدی با دولت پاکستان علاقه ندارند. اما انتظار چنین چیزی غیر واقعی است. زمانی که طالبان پاکستان به همراهی نیروهای نظامی پاکستان، تقریباً بیست سال میزبان طالبان افغانستان بودند، آیا ممکن است که به طور ناگهانی آن‌ها را به عنوان دشمن بپذیرند؟ طالبان افغانستان و طالبان پاکستان در این مدت روابط خویشاوندی بسیاری برقرار کرده‌اند و با ازدواج‌هایی که صورت گرفته است، به صورت مشترک رشد کرده‌اند. در اصل، پشتون‌ها یک خانواده بوده‌اند. در این شرایط، آیا پاکستان می‌تواند بین آن‌ها فاصله بگذارد و به طالبان افغانستان امری تحویل دهد که رهبران پشتون‌ها را به آن‌ها سپرده کند؟ آن‌ها چهل سال است که با یکدیگر زندگی می‌کنند، آیا ممکن است آاین وضعیت خواهانه خواهد بود. نیروهای نظامی پاکستان در این مورد بسیار بی‌تفکر نبودند. البته باید توجه کرد که این ویژگی عمومی است که نیروهای نظامی در سراسر جهان اغلب دوراندیش نیستند و به دستاوردهای سریع و آسان تمایل دارند. در آن زمان، همه به خطر حمایت از طالبان افغان هشدار دادند و می‌گفتند که این اقدام باعث آسیب رساندن به خود پاکستان می‌شود. اما در هر صورت، نیروهای نظامی به دنبال یک دستاورد بودند که به مردم خود ارائه دهند، به ویژه در روبروی شکست‌هایی که در برابر هند می‌بینند و مجبور بودند یک موفقیت برای خود به ارمغان بیاورند. این عدم دوراندیشی منجر به وضعیتی شده است که در حال حاضر مشاهده می‌شود.

تفکیک پشتون‌های دو طرف مرز افغانستان و پاکستان کار دشواری است. دولت افغانستان این مرز را رسماً تأیید نمی‌کند و تفکیک افراد این منطقه را نادیده می‌گیرد. طالبان افغانستان نیز نگران فشارهایی هستند که از سوی پاکستان بر آن‌ها وارد می‌شود و همچنین به همکاری جدی با دولت پاکستان علاقه ندارند. اما انتظار چنین چیزی غیر واقعی است. زمانی که طالبان پاکستان به همراهی نیروهای نظامی پاکستان، تقریباً بیست سال میزبان طالبان افغانستان بودند، آیا ممکن است که به طور ناگهانی آن‌ها را به عنوان دشمن بپذیرند؟ طالبان افغانستان و طالبان پاکستان در این مدت روابط خویشاوندی بسیاری برقرار کرده‌اند و با ازدواج‌هایی که صورت گرفته است، به صورت مشترک رشد کرده‌اند. در اصل، پشتون‌ها یک خانواده بوده‌اند. در این شرایط، آیا پاکستان می‌تواند بین آن‌ها فاصله بگذارد و به طالبان افغانستان امری تحویل دهد که رهبران پشتون‌ها را به آن‌ها سپرده کند؟ آن‌ها چهل سال است که با یکدیگر زندگی می‌کنند،

آمارها نشان می‌دهد که تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی در حال ترک پاکستان هستند.

آیا امکان وجود دارد که همه آن‌ها به سمت ایران مهاجرت کنند؟

بله، احتمالاً همینطور خواهد بود. من و همکارانم مسئله‌ی حاکی از این را به وزارت خارجه بارها ارائه کرده‌ایم. بیشتر مهاجران افغانستانی که به ایران مهاجرت می‌کنند، از مرز با پاکستان عبور می‌کنند. توصیه من این است که دولت ایران با استفاده از ابزارهای بین‌المللی، مانند کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و با همکاری سازمان‌های غیردولتی بزرگی که در نروژ، سوئد و دانمارک وجود دارند، در نزدیکی مرزها اردوگاه‌هایی برای ایجاد کند و این افرادی که قرار است از پاکستان به مرز ایران وارد شوند را به این اردوگاه‌ها منتقل کند تا بتوان آن‌ها را بهتر مدیریت کرد. در غیر این صورت، تعداد مهاجران غیرقانونی افغانستانی ممکن است از آنچه در حال حاضر شاهد هستیم، بیشتر شود.