اهمیت مطالبات مشروع ایران برای روابط ایران و افغانستان/ طالبان باید مورد تأمل قرار گیرد

طبق گزارش وبگاه بررسی تحولات افغانستان، برای ارتقای روابط بین افغانستان و ایران، ضروری است که حکومت طالبان به مطالبات مشروع ایران، از جمله تأمین حقوق ویژه، توجه ویژه‌ای داشته باشد. همچنین، باید سعی کند تا مشروعیت خود را کسب کند تا علاوه بر ایران، بتواند به آزادی با سایر کشورهای منطقه روابط خود را گسترش دهد.

ایران و افغانستان به عنوان دو همسایه با مرز مشترک به طول ۹۴۵ کیلومتر،

با تاریخ و تمدنی برجسته که به چند هزار سال قدمت دارد، بخشی از مناطق شرقی جهان هستند. در واقع، قبل از تقسیم به دو واحد سیاسی با الگوی دولت-ملت مدرن، این دو کشور در فضای دشت ایران یک تن بودند. بر اساس این تاریخچه تاریخی، امروزه روابط بین این دو کشور به عنوان دو واحد سیاسی مستقل، علی‌رغم وجود عوامل مخرب خارجی مانند حضور آمریکا در افغانستان در طول بیست سال گذشته و دخالت عوامل مخرب منطقه‌ای، همچنان در مسیر عادی و خارج از تهدید امنیتی پیش می‌روند.

پس از بازگشت طالبان به قدرت،

برخی تحلیل‌ها بر این فرضیه توجه کردند که روابط ایران و افغانستان به فاز امنیتی و بحرانی وارد خواهد شد. با این حال، عملکرد طالبان پس از به دست گرفتن قدرت، بر اساس حسن همجواری و تعامل با همسایگان، به ویژه جمهوری اسلامی ایران، شکل گرفت. در عین حال، جمهوری اسلامی ایران نیز به منظور تطبیق با شرایط پس از حادثه آمریکا در افغانستان، علاوه بر حفظ فعالیت سفارت در کابل و سایر مراکز دیپلماتیک در ولایات افغانستان، به حفظ روابط با افغانستان پایبند بوده و در سطح دوجانبه با حکومت طالبان همکاری و تعامل را ادامه داده است.

با توجه به رویکرد سازنده دو طرف، روابط ایران و افغانستان در طول دو سال گذشته در حوزه‌های مختلف به خوبی و در مسیر توسعه قرار گرفتند. در حوزه سیاسی، دو کشور از طریق حضور سفرا در پایتخت‌های همدیگر رابطه برقرار کردند. علاوه بر این، رئیس جمهور ایران نماینده خاص خود را در امور افغانستان تعیین کرده است و در حال حاضر آقای کاظمی قمی این نقش را برعهده دارد. این فضا به منظور تحکیم روابط سیاسی بین دو کشور، زمینه را برای ملاقات مقامات بلندپایه حکومت طالبان با ایران فراهم کرده است. به عنوان آخرین و مهمترین مورد، ملا عبدالغنی، برادر معاون رئیس‌الوزرای هیئت حکومت سرپرست افغانستان، سفری به جمهوری اسلامی ایران داشت.

با توجه به اینکه وجود روابط سیاسی مطلوب بین کشورها تأثیر مثبتی بر امنیت وضعیت درونی دارد، روابط ایران و افغانستان بدون تنش و به صورت مسالمت‌آمیز پیش رفته است. هرچند موضوع حقابه ایران به عنوان یک مسئله اصلی و برخوردهای مرزی که چندین بار بین نیروهای محافظ مرز دو کشور رخ داده است، در برخی مواقع باعث ایجاد فضای نسبی ناامن بین دو کشور شده است. اما اقدامات لازم از هر دو طرف برای مقابله با هر دو مشکل به عمل آمده است. در زمینه جلوگیری از برخوردهای مرزی و تقویت همکاری‌های امنیتی، مقامات نظامی دو کشور چندین بار رفت و آمد داشته‌اند. به عنوان مثال، سفر معاون ستاد کل نیروهای مسلح ایران به کابل قابل ذکر است. همچنین در مورد حقابه ایران، طرف افغانی تعهد داده است که با در نظر گرفتن وضعیت آبی رودخانه هیرمند، به حل مسئله حقابه ایران در این رودخانه پرداخته و طبق اخبار منتشر شده، رهبر طالبان نیز به این موضوع واکنش نشان داده و از هدر رفتن آب در گود زره که به عنوان یک ارث حکومت قبلی محسوب می‌شود، نارضایتی خود را بیان کرده است. شنیده شده است که تخریب سازه‌ای که منجر به هدایت آب به سمت گود زره می‌شد، توسط حکومت طالبان آغاز شده است.

با توجه به اینکه ایران به عنوان یکی از کشورهای تولیدی در منطقه در همسایگی افغانستان قرار دارد و افغانستان نیز به دلیل نیاز شدید به واردات کالاهای مصرفی خارجی، روابط اقتصادی بین دو کشور حتی در زمان حضور آمریکا در افغانستان سودآور بود. پس از تشکیل حکومت سرپرست در افغانستان، اقتصاد به عنوان اولویت اصلی در برنامه‌های آن قرار گرفت. به همین دلیل، توجه به واردات از ایران افزایش یافته و زمینه‌های برای تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور نسبت به گذشته فراهم شده است. همچنین، به عنوان گزینه بدیل تنها برای دسترسی افغانستان به بنادر دریایی، ایران به دلیل تنش‌های روزافزون بین افغانستان و پاکستان، توجه بیشتری از سوی حکومت طالبان به خود جلب کرده است. می‌توان گفت که یکی از موضوعات کلیدی سفر ملا برادر به ایران همین موضوع بوده است.

برای توسعه روابط بین افغانستان و ایران، حکومت طالبان باید به تامین حقابه و تعهدات مشروع ایران توجه ویژه‌ای داشته باشد. همچنین، باید به دنبال کسب مشروعیت باشد تا علاوه بر ایران، بتواند روابط خود را با سایر کشورهای منطقه نیز گسترش دهد.