چند سال اقتصاد ایران با مشکلات رکود و تورم روبرو بوده است؟

به گزارش فردای اقتصاد، در بیشتری از شش دهه گذشته، اقتصاد ایران همواره با مشکلات رکود تورمی مواجه بوده است. در این دوره زمانی، تورم بالا و رشد اقتصادی پایین و ناپایدار برجسته بوده است. در ۱۸ سال از این مدت، رشد اقتصادی حتی منفی بوده است. در میانگین، نرخ رشد سالانه حدوداً ۱٫۶ درصد بوده که از نظر رشد به مقدار بسیار کمی نسبت به کشورهای در حال توسعه جهان به عنوان یک معیار مقایسه است. در ۱۶ سال، تورم تک رقمی بوده و در ۴۵ سال دیگر، تجربه تورم دور رقمی صورت گرفته است.

در همزمانی رکود و تورم، هم رشد اقتصادی به سختی پیش می‌رود و هم قیمت‌ها با سرعت بالا افزایش می‌یابند. رکود به طور کلی به دوره‌ای از رشد منفی اقتصادی اشاره دارد و گاهی حتی در صورتی که رشد اقتصادی مثبت باشد، اما پایین‌تر از سطح طبیعی خود باشد، به عنوان چرخه رکودی تلقی می‌شود.

با تعریف ساده‌تری از رکود تورمی، می‌توان فرض کرد که هر سالی که رشد اقتصادی ایران دو یا کمتر از دو درصد باشد و تورم دو رقمی باشد، اقتصاد درگیر رکود تورمی خواهد بود. با این تعریف، تقریباً ۲۲ سال از ۶۱ سال گذشته، اقتصاد با رکود تورمی مواجه بوده است. با تعریف رکود به عنوان رشد اقتصادی منفی نیز، اقتصاد در ۱۶ سال دچار رکود تورمی بوده است.

آیا مهار تورم می‌تواند مانع رشد اقتصادی شود؟

این ادعای تکراری سیاستمداران ایرانی بوده است که باید از مهار تورم محافظت شود تا به رکود منجر نشود. اخیراً رئیس جمهور نیز به همین موضوع اشاره کرده است. اما واقعیت این است که مهار تورم و رفع ریشه‌های مزمن آن در اقتصاد ایران نه‌تنها اثرات رفاهی و اقتصادی متعددی دارد، بلکه به طور خاص به رشد اقتصادی کمک می‌کند. به هیچ وجه نمی‌توان گفت که سهل‌انگاری دولت‌ها در مهار تورم بهبود رشد اقتصادی را تسهیل کرده است. در واقع، همان‌طور که اشاره شد، اقتصاد به طور مداوم با رکود و تورم بالا روبه‌رو بوده است. همچنین، در پنج دهه گذشته، تنها در دو سال رشد اقتصادی بالای دو درصد و تورم زیر ده درصد رخ داده است.

تورم به طور کلی با ایجاد نااطمینانی شدید در اقتصاد و تغییر پیوسته قیمت‌ها، به فرایندهای ایجاد ارزش افزوده و رشد اقتصادی آسیب می‌رساند. تورم بالا، مانند تورمی که در حال حاضر در ایران وجود دارد، هرگونه سرمایه‌گذاری را غیرمقرون به صرفه می‌سازد و با ریسک بسیار بالایی همراه است.

در ایران، تورم با مکانیزم‌های دیگری نیز به عنوان مانعی برای رشد اقتصادی عمل کرده است. به عنوان مثال، تورم باعث می‌شود بخش‌هایی از دولت تصمیم بگیرند از طریق سرکوب قیمت و قیمت‌گذاری دستوری رشد قیمت‌ها را کنترل کنند. این عمل از یک سو، درمان و راهکاری برای کاهش تورم نیست، چرا که تورم در اصل از طریق تولید پول بیش از حد که توسط دولت انجام می‌شود، ایجاد می‌شود. از سوی دیگر، این روش باعث تضعیف محیط کسب و کار، ایجاد فساد و بی‌نظمی در بازار، کاهش ارزش افزوده و انگیزه برای سرمایه‌گذاری می‌شود.