راهنمایی در مورد تصلب شرایین

تصلب شرایین یا گرفتگی عروق به معنای سفت و سخت شدن بافت رگ‌ها است که عوامل متعددی دارد

این فرآیند پیشرفته به طور آرام و بی‌صدا رگ‌ها را بسته و خطر گردش خون را افزایش می‌دهد.

گرفتگی عروق علت اصلی حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های عروقی دیگر است که به‌طور کلی به آنها بیماری‌های قلبی و عروقی گفته می‌شود. در آمریکا، بیماری‌های قلبی و عروقی علت اصلی مرگ بوده و در سال ۲۰۰۵ بیش از ۸۰۰ هزار نفر به دلیل این بیماری‌ها جان خود را از دست داده‌اند.

چگونگی شکل‌گیری تصلب شرایین چیست؟

چه افرادی در معرض این بیماری قرار دارند و چرا؟ آیا این بیماری کشنده قابل پیشگیری و درمان است؟ در ادامه این مقاله، با دشمن اصلی سلامت خود آشنا خواهید شد.

عواملی که باعث تصلب شرایین می‌شوند چیستند؟

رگ‌ها نقش انتقال خون از قلب به سایر نقاط بدن را دارند و از لایه اندوتلیوم (یک لایه نازک از سلول‌ها) تشکیل شده‌اند که رگ‌های خونی و لنفاوی را پوشانده است. وظیفه اندوتلیوم این است که رگ‌ها را سالم و انعطاف‌پذیر نگه دارد تا جریان خون به راحتی صورت پذیرد.

متخصصان بیان می‌کنند که تصلب شرایین از جایی آغاز می‌شود که اندوتلیوم به دلیل فشار خون بالا، سیگار کشیدن یا سطوح بالای کلسترول، آسیب می‌بیند. این آسیب باعث تشکیل پلاک می‌شود. زمانی که کلسترول بد (LDL) از اندوتلیوم آسیب دیده عبور می‌کند، کلسترول وارد دیواره رگ می‌شود. در این مرحله، گلبول‌های سفید به کلسترول پیوسته و آن را جذب می‌کنند. به مرور زمان، تجمع اندوخته‌های کلسترول و سلول‌ها به رسوب در رگ‌ها تبدیل می‌شود. در نتیجه، پلاک شکل می‌گیرد و برآمدگی در دیواره رگ ایجاد می‌شود. با پیشرفت تصلب شرایین، این برآمدگی بزرگتر و بزرگتر می‌شود. وقتی این برآمدگی به اندازه کافی بزرگ شود، رگ را به طور کامل مسدود می‌کند. این فرآیند در سراسر بدن اتفاق می‌افتد. به نتیجه، شما نه تنها در معرض حمله قلبی قرار می‌گیرید، بلکه سکته مغزی و بیماری‌های دیگر نیز احتمالاً رخ خواهند داد. تصلب شرایین در سنین میانسالی و بالاتر هیچ علائمی ندارد. اما زمانی که رگ‌ها به حد باریکترین خود می‌رسند، خون لخته می‌شود و درد شدید ایجاد می‌شود. رگ‌های مسدود شده گاهی پاره می‌شوند و لخته‌های خون در مسیر رگ به حرکت در می‌آیند.

تصلب شرایین و حمله پلاک‌ها
پلاک‌هایی که در بیماری تصلب شرایین شکل می‌گیرند، انواع مختلفی دارند:

نوع اول پلاک، در دیواره رگ باقی می‌ماند و بیشتر از حد بزرگ نمی‌شود. این نوع پلاک، باعث مسدود شدن جریان خون نمی‌شود، بنابراین ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد.

نوع دوم پلاک، به آرامی و به مرور زمان در جریان خون رشد می‌کند و عوارض شدیدی ایجاد می‌کند. درد شدید در قفسه سینه (با فشار زیاد) علامت آن است.

بدترین نوع پلاک، زمانی رخ می‌دهد که رگ را پاره کرده و به لخته خون اجازه می‌دهد تا در شریان حرکت کند. این موضوع در مغز باعث سکته مغزی و در قلب باعث حمله قلبی می‌شود.

پلاک‌ها باعث به وجود آمدن سه نوع بیماری قلبی و عروقی می‌شوند:

• بیماری شریان‌های کرونری: پلاک‌ها و رسوبات ساکن باعث درد شدید قفسه سینه می‌شوند و یک پاره‌گی ناگهانی باعث از کار افتادن ماهیچه قلب می‌شود. این حالت سکته قلبی و یا به عبارت دیگر میوکارد را ایجاد می‌کند.
• بیماری عروقی مغزی: پلاک‌ها و رسوباتی که در رگ‌های مغز پاره می‌شوند، باعث سکته مغزی و آسیب دائمی به مغز می‌شوند. همچنین، مسدودی‌های گذرا در رگ‌های مغز منجر به نارسایی مغزی می‌شوند که نشانگری برای سکته مغزی است، حتی اگر آسیب جدی به مغز نرسیده باشد.
• بیماری پریفرال (باریک شدن عروق): باریک شدن عروق در پاها باعث کاهش جریان خون در این اندام‌ها می‌شود، که منجر به اختلال در راه رفتن و به تعویق افتادن بهبودی زخم‌ها می‌شود. در موارد شدید این بیماری، ممکن است عضو مورد نظر قطع شود.

چه کسانی دچار تصلب شرایین می‌شوند؟
بهتر است به این صورت سوال کنیم که چه کسانی دچار تصلب شرایین نمی‌شوند؟

در مطالعاتی که با بررسی سربازان امریکایی حاضر در جنگهای کره و ویتنام انجام شد، مشخص شد که نصف یا سه چهارم از آنها دچار تصلب شرایین بودند. حتی امروزه نیز شواهدی حاکی از این موضوع وجود دارد که تعداد زیادی جوانان به صورت خاموش دچار تصلب شرایین هستند. تحقیقات گسترده‌ای که در سال 2001 روی 262 داوطلب با انواع سن انجام شد، نتایجی شگفت‌انگیز به همراه داشت:

• 52% از کل داوطلبان مبتلا به تصلب شرایین بودند.
• 85% افراد بالای 50 سال مبتلا به تصلب شرایین بودند.
• 17% از افراد 13 تا 19 سال دچار تصلب شرایین بودند.

هیچ کدام از این افراد علائم بیماری را نداشتند و تعدادی از آنها رگ‌های بسیار باریکی داشتند. بیماری آنها در مراحل اولیه بود که تنها با آزمایشات خاص قابل تشخیص بود.

اگر به سن چهل سالگی رسیده‌اید، احتمال داشتن تصلب شرایین ۵۰٪ است. هر چه سن شما بالاتر باشد، خطر این بیماری نیز بیشتر می‌شود. اکثریت افراد بالای ۶۰ سال دچار عارضه تصلب شرایین هستند، اما نشانه‌ای قابل تشخیص برای آنها وجود ندارد. خبر خوب این است که در مقایسه با ۳۰ سال گذشته، مرگ و میر ناشی از این بیماری ۲۵٪ کاهش یافته است. این پیشرفت را به بهبود در شیوه زندگی و پیشرفت علم پزشکی مدیون هستیم.

جلوگیری از تصلب شراین

تصلب شراین یک بیماری است که به سرعت پیشرفت می‌کند، اما قابل پیشگیری است.

به عنوان مثال، در 90٪ حملات قلبی، 9 عامل خطر مشخص شده‌اند:

1- کشیدن سیگار
2- کلسترول بالا
3- فشار خون بالا
4- دیابت
5- چاقی اطراف شکم
6- استرس
7- نخوردن میوه‌ها و سبزیجات
8- مصرف بیش از حد الکل
9- نداشتن برنامه ورزشی منظم

حتماً دقت کرده‌اید که این فاکتورها در یک چیز مشترک قرار دارند: اینکه شما می‌توانید از هر کدام از این فاکتورها جلوگیری کنید! متخصصان معتقدند که با کنترل این فاکتورها، خطر بیماری‌های قلبی و عروقی به شدت کاهش می‌یابد.

درمان تصلب شراین

زمانی که رگی مسدود می‌شود، معمولاً به همان شکل باقی می‌ماند. اما با خوردن داروها و ایجاد تغییرات در شیوه زندگی، تشکیل پلاک‌ها کاهش می‌یابد یا حتی قطع می‌شود.

• تغییر در شیوه زندگی: تغییر در شیوه زندگی، پیشرفت بیماری را متوقف می‌کند یا حداقل آن را کاهش می‌دهد. البته، این به معنای این نیست که با وارد کردن رژیم غذایی سالم، ورزش و ترک سیگار، مسدودیت رگ‌ها به طور کامل رفع می‌شود، اما تحقیقات نشان داده است که این تغییرات خطر حملات قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• داروها: داروهای مخصوص کاهش کلسترول بالا و کاهش فشار خون بالا، پیشرفت تصلب شراین را کاهش می‌دهند و خطر حملات قلبی و مغزی را نیز کاهش می‌دهند.

به غیر از دو روش بالا، پزشکان با استفاده از عملیات پیشرفته می‌توانند رگ‌های بسته شده را باز کنند:

1.  آنژیوگرافی و استنت گذاری: آنژیوگرافی همراه با استنت گذاری، روش رایج‌ترین عمل قلبی برای بازکردن عروق است. با استفاده از یک لوله بسیار باریک که پزشکان آن را از طریق رگ پا یا بازو به داخل رگ می‌فرستند، به محل انسداد رگ دسترسی پیدا می‌کنند. انسداد رگ در دستگاه ایکس‌ری مشاهده می‌شود. همچنین آنژیوپلاستی و استنت گذاری نیز باعث باز شدن رگ‌های مسدود شده می‌شوند. استنت گذاری علاوه بر کاهش درد، احتمال سکته قلبی در آینده را نیز کاهش نمی‌دهد.
2.  عمل بایپس: در این روش، جراحان یک رگ سالم (معمولاً از پا) را جدا کرده و جایگزین رگ مسدود شده می‌کنند.

در نهایت، این عملیات جراحی دارای عوارض جانبی پیچیده‌ای هستند. به همین دلیل، پزشکان آنها را بر روی بیمارانی انجام می‌دهند که دردهای شدید دارند. در نتیجه، بهترین راه برای جلوگیری از این عوارض خطرناک، اقدام به خودمراقبتی است.